Na liście nominowanych budynków i wydarzeń 2009 roku znalazło się blisko pięćdziesiąt propozycji w dziewięciu kategoriach: kultura i nauka, stare i nowe, biura, dom i mieszkanie, przestrzeń publiczna, ekologia, sport, wydarzenie oraz nadzieja 2009 r. Zaproszonymi przez nas ekspertami byli: Urszula Gołota – kustosz działu architektury współczesnej w Muzeum Architektury we Wrocławiu, Maciej Gardiasz – architekt i wiceprezes szczecińskiego oddziału SARP, Bartosz i Michał Haduch – publicyści i architekci z krakowskiej pracowni NArchitekTURA, Marcin Kościuch – architekt z pracowni Ultra Architekci, wiceprezes poznańskiego oddziału SARP oraz Piotr Kuczia – architekt pracujący w Polsce i Niemczech. W kategorii „kultura i nauka” za najlepszy uznany został budynek Biblioteki Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu zaprojektowany przez pracownię Neostudio, Consultor Sp. z o. o. i APA Jacek Bułat. Forma budynku, usytuowanego w sąsiedztwie wielkich realizacji pruskich z początku dwudziestego wieku, w bezpośrednim sąsiedztwie Opery i Zamku Cesarskiego, na tyłach Collegium Maius, jest próbą pogodzenia sprzeczności i połączenia tego, co najbardziej wartościowe w historycznej tkance miasta z nowoczesną, powściągliwą formą i rozwiązaniami funkcjonalnymi odpowiadającymi na potrzeby współczesnych użytkowników.

Najlepszym biurowcem okazał się kameralny budynek firmy Knauf w Brzeziu pod Opolem. Powstał on w wyniku gruntownej modernizacji hali magazynowo-warsztatowej z lat 70-tych ubiegłego wieku, a autorami interwencji, w wyniku której przeciętny obiekt przemysłowy zamienił się w nowoczesny biurowiec o czystych, minimalistycznych formach, byli architekci z Pracowni Architektury M. i A. Domicz.

Spośród nominowanych budynków o funkcji mieszkaniowej z największym uznaniem spotkała się „Złamana stodoła” w Bielanach Wrocławskich. Zaprojektowany przez wrocławską pracownię PAG Tomasza Głowackiego dom, którego forma wpisuje się w popularny od kilku lat w designie i architekturze nurt zestawiania motywów zaczerpniętych z tradycyjnej, ludowej wytwórczości i elementów w pełni nowoczesnych.

Od samego początku zdecydowanym faworytem publiczności w kategorii „ekologia” był niewielki kościółek Votum Aleksa w Tarnowie nad Wisłą, którego autorami są architekci z młodej, warszawskiej pracowni Beton. Niewielki, usytuowany nad brzegiem rzeki budynek ujmuje zarówno skromną, minimalistyczną formą harmonijnie wpisującą się w krajobraz wiślanej skarpy, jak i tradycyjnymi, przyjaznymi środowisku naturalnemu rozwiązaniami i materiałami – drewnianą konstrukcją i osikowym gontem na dachu.

W kategorii „przestrzeń publiczna” najwięcej głosów zdobył zaprojektowany przez JEMS Architektów pawilon na Skwerze Hoovera w Warszawie, ukończony wprawdzie pod koniec roku 2008, ale oficjalnie otwarty w styczniu 2009 r. Będący ukoronowaniem rewitalizacji Krakowskiego Przedmieścia niewielki, podłużny budynek o lekkiej, przeszklonej fasadzie i masywnej tylnej elewacji z piaskowca jest ukłonem w stronę architektury modernistycznej, a jednocześnie świetnie wpisuje się w zabytkowe otoczenie reprezentacyjnego traktu stolicy.

Najlepszym obiektem sportowym okazała się hala sportowa w Bytomiu, zrealizowana według projektu wrocławskiej firmy Maćków Pracownia Projektowa, zaskakująca formą i gamą kolorystyczną nietypową dla tego typu budynków. Architekci sięgnęli tu po odważne zestawienie antracytowej blachy na elewacjach oraz złotej na części ścian i suficie holu wewnątrz budynku, a jedną ze ścian rozcięli dynamicznym, przeszklonym pęknięciem.

Miniony rok – mimo że kryzysowy – obfitował w ciekawe wydarzenia i projekty. Dlatego wybór wśród kandydatów do tytułu „wydarzenia” i „największej nadziei” 2009 roku nie był łatwy. Pierwszy z nich przypadł Polska! Year – kulturalnej inwazji Polski na Wielką Brytanię. Wydarzenia kulturalne i artystyczne organizowane w Londynie, Edynburgu, Glasgow, Belfaście, Liverpoolu, Oxfordzie i wielu innych miastach umożliwiły brytyjskiej publiczności kontakt z pracami polskich artystów, polskimi filmami, spektaklami i muzyką. Sporo uwagi poświecono także architekturze, prezentując min. wystawy: „Open: Poland – architektura i tożsamość” będącą próbą analizy ważniejszych współczesnych budynków i awangardowych projektów zmieniających oblicze polskich miast, „Polska architektura awangardowa i wydawnictwa architektoniczne w latach 1920-40” oraz „Renoma: Reflection of Wrocław City”, przybliżającą losy zbudowanego w 1930 r. domu towarowego Wertheim (dzisiejsza Renoma), zmodernizowanego na podstawie projektu Maćków Pracowni Projektowej (realizacja to była nominowana w naszym plebiscycie w kategorii „nowe i stare”). „Największe nadzieje” 2009 r. wzbudził ubiegłoroczny laureat nagrody Pritzkera, Peter Zumthor, który zapowiedział, że podejmie się wykonania projektu przebudowy dawnej kieleckiej synagogi na centrum spotkań i religii. Reakcji miłośników architektury trudno się dziwić – nazwisko Zumthora wydaje się gwarancją stworzenia przemyślanej, dopracowanej w każdym szczególe architektury najwyższej próby.

Oprócz plebiscytu publiczności zorganizowane zostało także głosowanie ekspertów. Była to ta sama grupa osób, która doradzała przy wyborze nominacji. W niektórych kategoriach głosy specjalistów potwierdziły opinie publiczności. Było tak zarówno w przypadku podwrocławskiego domu „Złamana stodoła”, który w swojej kategorii okazał się bezkonkurencyjny, hotelu Andels w Łodzi i hali sportowej w Bytomiu. Podobnie jak publiczność, eksperci głosowali także na realizację w przestrzeni publicznej, za najlepszą uznając warszawski Skwer Hoovera, a także w dziedzinie ekologii, (zieloną) palmę pierwszeństwa przyznając kościołowi w Tarnowie nad Wisłą. W kategorii „wydarzenie roku” typowany przez Czytelników Polska! Year zajął ex equo pierwsze miejsce z innym prestiżowym eksportem kultury polskiej na Wyspy – instalacją Mirosława Bałki w hali turbin Tate Modern. Podobnie było z „nadzieją roku”. Tu zapowiedź przebudowy kieleckiej bożnicy przez Petera Zumthora podzieliła się najwyższym stopniem podium z planami budowy Centrum Dialogu „Przełomy” w Szczecinie, zaprojektowanego przez katowicką pracownię KWK Promes Roberta Koniecznego. Zdecydowane różnice pojawiły się tylko w dwóch kategoriach: architektury biurowej i obiektów służących kulturze i nauce. W pierwszej z największym uznaniem ekspertów spotkał się zespół eleganckich, prostych budynków biurowych „Cristal Park” w Warszawie, zaprojektowany przez JEMS Architektów, w drugiej zaś szala zwycięstwa przechyliła się na korzyść Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie – budynku-śmigła realizowanego według koncepcji niemieckiej pracowni Pysall.Ruge Architekten i Bartłomieja Kisielewskiego. Kolejny plebiscyt Polska Architektura XXL już za rok.