Przepisy wejdą w życie 1.01.2015 roku. Warto tu wspomnieć, że ustawa odwróconym kredycie hipotecznym była przygotowywana przez resort finansów od dawna. Usługę będą mogły oferować banki, oddziały instytucji kredytowych oraz instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną. Co ważne, podlegają one nadzorowi KNF, co zapewnia bezpieczeństwo osobom starszym. Na odpowiednią ustawę czeka renta dożywotnia zwana dożywotnim świadczeniem pieniężnym. Nad przepisami pracuje Ministerstwo Gospodarki. W tej chwili projekt jest na etapie uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Renta dożywotnia z kolei jest oferowana od kilku lat przez fundusze hipoteczne w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego.
Kiedy odwrócony kredyt hipoteczny znajdzie się w ofercie banków? Na razie trudno powiedzieć. Dotychczas banki dyplomatycznie wypowiadały się na temat odwróconego kredytu hipotecznego. Kilku największych graczy oświadczyło wprost, że wprowadzenie usługi do ich oferty wiązałoby się z dużym wysiłkiem. Dlaczego? W gruncie rzeczy grupa odbiorców jest stosunkowo mała – fundusze hipoteczne, które działają od kilku lat obsługują łącznie kilkuset seniorów. Tak wynika z raportu opublikowanego przez KPF. – Faktycznie nie jest to duży rynek, ale ma potencjał – mówi Robert Majkowski z Funduszu Hipotecznego DOM. Możliwe, że sama usługa, z punktu widzenia banku, nie będzie pozwalała na dużą ekspansję rynku, brakuje też narzędzi oraz wiedzy dotyczącej – skomplikowanej niejednokrotnie – obsługi seniorów.
Na czym polega hipoteka odwrócona? Gdy mówimy „hipoteka odwrócona” to mamy na myśli usługę, która polega na uwolnieniu kapitału zamrożonego w nieruchomości. Jest to produkt skierowany do osób starszych, zazwyczaj po 65 roku życia, które są właścicielami mieszkania lub domu. Senior, w zamian za przekazanie prawa własności do nieruchomości, otrzymuje comiesięczne świadczenia pieniężne na przykład w wysokości kilkuset złotych, przy czym Senior ma zagwarantowane dożywotnie korzystanie ze swojego mieszkania lub domu. Jest to ogólna definicja, ponieważ patrząc na polski rynek możemy mówić o hipotece odwróconej w modelu sprzedażowym oraz kredytowym. Pierwsze rozwiązanie jest oferowane w tej chwili przez fundusze hipoteczne w oparciu o przepisy Kodeksu Cywilnego i czeka na stosowną ustawę przygotowywaną przez Ministerstwo Gospodarki. Drugie rozwiązanie, czyli odwrócony kredyt hipoteczny, ma już swoją ustawę, którą właśnie podpisał Prezydent Komorowski.
Jakie są podstawowe różnice między odwróconym kredytem hipotecznym i rentą dożywotnią? Jedną z podstawowych różnic jest czas wypłacania świadczeń pieniężnych. W przypadku renty dożywotniej, świadczenia są wypłacane dożywotnio, jak sama nazwa wskazuje. W przypadku odwróconego kredytu hipotecznego świadczenia są wypłacane przez określony czas np. 5 lub 10 lat. Druga podstawowa różnica to prawo własności do mieszkania. W przypadku umowy z funduszem, prawo własności przechodzi na świadczeniodawcę w momencie podpisania umowy, co oznacza jednocześnie, że wszystkie koszty eksploatacji mieszkania (np. czynszu czy wymiany okien) spoczywają od tej chwili na funduszu, a nie na seniorze. To ważne, bo wg danych GUS-u można oszacować, że opłaty eksploatacyjne średniej wielkości mieszkania (około 58 metrów kw.) wynoszą około 480 zł miesięcznie. W przypadku umowy z bankiem, prawo własności do nieruchomości, przechodzi na bank dopiero po śmierci świadczeniobiorcy, co poniekąd oznacza większe ryzyko (długofalowe) dla banku i niższe świadczenia dla emeryta. W obu przypadkach senior może do śmierci zamieszkiwać w swoim mieszkaniu. W przypadku renty dożywotniej zapewnia mu to tzw. służebność osobista mieszkania wpisana do księgi wieczystej, a umowa podpisywana jest w formie aktu notarialnego. Jeśli chodzi o ofertę banków, to w projekcie ustawy pojawił się pomysł Senatu RP, by umowa z bankiem również była zawierana w formie aktu notarialnego, ale okazało się to trudne w realizacji i ostatecznie nie wprowadzono takiego obowiązku. Oznaczałoby np. sprowadzanie do oddziału bankowego notariusza za każdym razem, gdy senior chciałby podpisać umowę. W przypadku funduszy hipotecznych akt notarialny jest standardem.
Na jaką gotówkę może liczyć senior? Wysokość świadczeń zależy od kilku czynników m.in. wieku, płci i wartości nieruchomości, którą świadczeniobiorca posiada. Trudno jeszcze mówić o kwotach, które będą oferowane przez banki. W przypadku funduszy hipotecznych kwoty te wahają się od kilkuset do kilku tysięcy złotych. – Przykładowo, w Funduszu Hipotecznym DOM, sześćdziesięciopięcioletni mężczyzna, który jest właścicielem nieruchomości o wartości 400 tys. zł może dostawać dożywotnio ok. 650 zł miesięcznie. Ten sam senior, w wieku siedemdziesięciu pięciu lat może liczyć na blisko 1000 zł miesięcznie – mówi Robert Majkowski, Prezes instytucji.